Ks. Dawid Pietras
Kazanie, Msza trydencka
Gorzów Wlkp.
OWOCE SAKRAMENTU BIERZMOWANIA
Bierzmowanie jest jednym z siedmiu sakramentów Kościoła św. Jest ono dopełnieniem łaski chrztu św. Bierzmowanie nie jest do zbawienia koniecznie potrzebne jak chrzest św., ale każdy chrześcijanin powinien go przyjąć, by umocnić wiarę. Jak wiemy są trzy sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego: chrzest, bierzmowanie i Eucharystia. Osoba dorosła, która przyjmuje te sakramenty, przyjmuje je razem na jednej liturgii, co zazwyczaj ma miejsce w Wigilię Paschalną. Tych sakramentów udziela się razem w Kościołach Wschodnich.
Niestety dziś mamy do czynienia z płytkim rozumieniem tego sakramentu. Najczęstszą motywacją młodzieży jest późniejsza możliwość bycia chrzestnym czy świadkiem bierzmowania. Natomiast do wzięcia ślubu kościelnego sakrament ten jest usilnie zalecany, ale nie bezwzględnie konieczny. „Katolicy, którzy nie przyjęli jeszcze sakramentu bierzmowania, powinni go przyjąć przed zawarciem małżeństwa, gdy jest to możliwe bez poważnej niedogodności” (KPK, kan. 1065).
Mówi się: „zrobić bierzmowanie”. Czy sakrament się przyjmuje czy go robi? W tym sakramencie otrzymujemy pełnię darów Boskiej Osoby Ducha Świętego. Czy tu chodzi o papier czy o duchowe doświadczenie? Duch Święty to imię własne Trzeciej Osoby Boskiej. Duch Święty jest więc Osobą, Miłością Ojca i Syna. Św. Paweł pisze: „Nie zasmucajcie Bożego Ducha Świętego, którym zostaliście opieczętowani na dzień odkupienia” (Ef 4,30).
POCZĄTKI TEGO SAKRAMENTU
W Starym Testamencie prorocy zapowiadali, że Duch Pana spocznie na Mesjaszu (por. Iz 11,2). I rzeczywiście zstąpił na Chrystusa podczas chrztu w Jordanie (por. Mt 3,13-17). Tego Ducha Świętego Chrystus obiecał całemu Kościołowi. Miedzy innymi w tych słowach: „Pożyteczne jest dla was moje odejście. Bo jeżeli nie odejdę, Paraklet nie przyjdzie do was. A jeżeli odejdę, to poślę Go do was” (J 16,7). To się stało w dniu Pięćdziesiątnicy dziesięć dni po Wniebowstąpieniu Pana. „Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzielały, i na każdym z nich spoczął [jeden]. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić (Dz 2,1-4). Apostołowie napełnieni tym Duchem zaczęli głosić „wielkie dzieła Boże” (Dz 2,11).
„Od tego czasu Apostołowie, wypełniając wolę Chrystusa, przez wkładanie rąk udzielali neofitom daru Ducha Świętego, który uzupełniał łaskę chrztu (Por. Dz 8,15-17; 19,5-6). Dlatego w Liście do Hebrajczyków wśród pierwszych elementów formacji chrześcijańskiej wymienia się naukę o chrzcie i wkładaniu rąk (Por. Hbr 6,2). To wkładanie rąk w tradycji katolickiej słusznie uznaje się za początek sakramentu bierzmowania, który w pewien sposób przedłuża w Kościele łaskę Pięćdziesiątnicy” (Paweł VI, konst. apost. Divinae consortium naturae).
„Kiedy Apostołowie w Jerozolimie dowiedzieli się, że Samaria przyjęła słowo Boże, wysłali do niej Piotra i Jana, którzy przyszli i modlili się za nich, aby mogli otrzymać Ducha Świętego. Bo na żadnego z nich jeszcze nie zstąpił. Byli jedynie ochrzczeni w imię Pana Jezusa. Wtedy więc kładli [Apostołowie] na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego” (Dz 8,14-17).
“Kiedy Apollos znajdował się w Koryncie, Paweł przeszedł okolice wyżej położone, przybył do Efezu i znalazł jakichś uczniów. Zapytał ich: Czy otrzymaliście Ducha Świętego, gdy przyjęliście wiarę? A oni do niego: Nawet nie słyszeliśmy, że istnieje Duch Święty. Jaki więc chrzest przyjęliście? – zapytał. A oni odpowiedzieli: Chrzest Janowy. Jan udzielał chrztu nawrócenia, przemawiając do ludu, aby uwierzyli w Tego, który za nim idzie, to jest w Jezusa – powiedział Paweł. Gdy to usłyszeli, przyjęli chrzest w imię Pana Jezusa. A kiedy Paweł włożył na nich ręce, Duch Święty zstąpił na nich” (Dz 19,1-7).
PRZYGOTOWANIE DO BIERZMOWANIA
„Przygotowanie do bierzmowania powinno mieć na celu doprowadzenie chrześcijanina do głębszego zjednoczenia z Chrystusem, do większej zażyłości z Duchem Świętym, Jego działaniem, darami i natchnieniami, aby mógł lepiej podjąć apostolską odpowiedzialność życia chrześcijańskiego. Katecheza przed bierzmowaniem powinna także starać się obudzić zmysł przynależności do Kościoła Jezusa Chrystusa, zarówno do Kościoła powszechnego, jak i wspólnoty parafialnej. Na tej ostatniej spoczywa szczególna odpowiedzialność za przygotowanie kandydatów do bierzmowania” (Katechizm Kościoła Katolickiego, p. 1309). Stąd w trakcie tej formacji powinno się położyć akcent na duchowe przeżycie, doświadczenie żywego Kościoła, sakramentów, liturgii… Nie można ograniczyć się do znajomości Katechizmu.
„Wierni są obowiązani przyjąć ten sakrament w odpowiednim czasie. Rodzice, duszpasterze, zwłaszcza proboszczowie mają troszczyć się, żeby wierni zostali właściwie przygotowani do jego przyjęcia i w odpowiednim czasie do niego przystąpili” (KPK, kan. 890). Wyjątkiem stanowi zagrożenie śmierci, kiedy to sakramentu tego może udzielić proboszcz, a nawet każdy kapłan. Bierzmowanie może przyjąć osoba ochrzczona, która jeszcze nie była bierzmowana.
Zdarza się, że osoby żyjące w związku niesakramentalnym chcą przyjąć bierzmowanie. Trwają w grzechu, stąd nie mogą uzyskać rozgrzeszenia w sakramencie spowiedzi św. Bierzmowanie przyjmują wtedy po ślubie kościelnym, kiedy uporządkują swoje życie. Chyba że zdecydują się na życie osobno i w czystości aż do ślubu. Żeby przyjąć sakramenty Komunii św. czy bierzmowania trzeba być w stanie łaski uświęcającej. Inaczej będą one przyjęte świętokradzko, ale ważnie. Stąd każdy kandydat do sakramentu bierzmowania powinien być po uprzedniej spowiedzi św., z czystym sercem, pojednany z Bogiem. Zaleca się przed bierzmowaniem spowiedź generalną (z całego życia).
Kandydat powinien przed bierzmowaniem intensywnie się modlić, by przygotować się na przyjęcie mocy i łaski Ducha Świętego. Warto odmawiać Nowennę do Ducha Świętego przed bierzmowaniem. Znajdziemy ją np. w Internecie. Prowadzący przygotowanie powinien również zaproponować nabożeństwo o dary Ducha Świętego np. w wigilię dnia bierzmowania. Przeżycie takiej liturgii obudzi większą dyspozycyjność na przyjęcie Ducha Świętego. Podobnie nabożeństwo adoracji krzyża, które niektórzy łączą ze z sakramentem spowiedzi św., pozwala zrozumieć wymiar krzyża, którego bierzmowani mają bronić.
OBRZĘD BIERZMOWANIA
Msza z udzieleniem sakramentu bierzmowania powinna być uroczystą liturgią, w której kandydaci winni wziąć czynny udział poprzez niesienie darów ofiarnych, czytanie modlitwy powszechnej itd. Mszy takiej powinien towarzyszyć odpowiednio dobrany śpiew. Zwyczajnym szafarzem tego sakramentu jest Biskup, który jest następną Apostołów (sukcesja apostolska). Ma więc pełnię sakramentu święceń. Obecność Biskupa oznacza, że bierzmowanie umacnia więź z Kościołem. W niektórych sytuacjach Biskup może zlecić udzielanie bierzmowania wybranemu kapłanowi.
Ma miejsce liturgia słowa, podczas której kandydaci słuchają czytań prowadzących do głębszego zrozumienia sakramentu, słuchają skierowanej do nich homilii Biskupa. W trakcie tej liturgii następuje przedstawienie kandydatów. Następnie kandydaci odnawiają przyrzeczenia chrztu św. i wyrzekają się zła.
Pierwszym elementem istotnym udzielenia tego sakramentu jest modlitwa Biskupa, której towarzyszą wyciągnięte nad kandydatami ręce. Jest to gest, który od pierwszych wieków jest znakiem daru Ducha Świętego. Po krótkim komentarzu i modlitwie w ciszy Biskup modli się słowami: „Boże wszechmogący, Ojcze naszego Pana, Jezusa Chrystusa, który odrodziłeś te sługi swoje przez wodę i Ducha Świętego i uwolniłeś ich od grzechu, ześlij na nich Ducha Świętego Pocieszyciela, daj im ducha mądrości i rozumu, ducha rady i męstwa, ducha umiejętności i pobożności, napełnij ich duchem bojaźni Twojej. Przez Chrystusa, Pana naszego”.
Następnie Biskup namaszcza krzyżmem czoło kandydata oraz nakłada rękę na głowę, wypowiadając formułę: „Przyjmij znamię Daru Ducha Świętego”. Święte krzyżmo zostało poświęcone przez Biskupa podczas Mszy krzyżma świętego w Wielki Czwartek rano.
W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy: „Bardzo wcześnie do gestu wkładania rąk dodawano namaszczenie wonną oliwą (krzyżmem), aby lepiej wyrazić dar Ducha Świętego. To namaszczenie wyjaśnia imię „chrześcijanin”, które znaczy „namaszczony” i bierze początek od imienia samego Chrystusa, „którego Bóg namaścił Duchem Świętym” (Dz 10,38). Obrzęd namaszczenia istnieje do naszych czasów zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Dlatego właśnie ten sakrament nazywa się na Wschodzie chryzmacją, namaszczeniem krzyżmem lub myronem, oznaczającym „krzyżom”. Na Zachodzie nazwa bierzmowanie (confirmatio) sugeruje zarazem potwierdzenie chrztu, dopełniające wtajemniczenie chrześcijańskie, a równocześnie umocnienie łaski chrzcielnej, pełnię owoców Ducha Świętego” (KKK 1289).
„Namaszczenie w symbolice biblijnej i starożytnej posiada wielkie bogactwo znaczeniowe. Oliwa jest znakiem obfitości (Por. Pwt 11,14) oraz radości (Por. Ps 23,5; 104,15); oczyszcza (namaszczenie przed kąpielą i po niej) i czyni elastycznym (namaszczanie atletów, zapaśników); jest znakiem uzdrowienia, ponieważ łagodzi kontuzje i rany (Por. Iz 1,6; Łk 10,34); udziela piękna, zdrowia i siły” (KKK 1293).
SKUTKI SAKRAMENTU BIERZMOWANIA
„Bierzmowanie przynosi zatem wzrost i pogłębienie łaski chrzcielnej:
– zakorzenia nas głębiej w Bożym synostwie, tak że możemy mówić „Abba, Ojcze!” (Rz 8,15);
– ściślej jednoczy nas z Chrystusem;
– pomnaża w nas dary Ducha Świętego;
– udoskonala naszą więź z Kościołem (Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium 11).
– udziela nam, jako prawdziwym świadkom Chrystusa, specjalnej mocy Ducha Świętego do szerzenia i obrony wiary słowem i czynem, do mężnego wyznawania imienia Chrystusa oraz do tego, by nigdy nie wstydzić się Krzyża” (Katechizm Kościoła Katolickiego, p. 1303).
„Przed otrzymaniem tej łaski — pisze św. Cyryl Jerozolimski — nie byliście wystarczająco godni tego imienia, lecz byliście niejako w drodze, by stać się chrześcijanami” (Catech. myst., III, 4: PG 33, 1092). A więc przez ten sakrament, przez to namaszczenie stajemy się chrześcijanami w pełnym tego słowa znaczeniu.
Sakrament ten zostawia na duszy „niezatarte duchowe znamię”, pieczęć Ducha Świętego. Dlatego podobnie jak sakramenty chrztu św. i kapłaństwa bierzmowanie przyjąć możemy tylko raz w życiu. Te trzy sakramenty raz przyjęte zmieniają duchowy charakter człowieka i są niewymazywane z duszy. „Charakter” sakramentu udoskonala kapłaństwo wspólne wiernych, otrzymane na chrzcie św., a „bierzmowany otrzymuje moc publicznego wyznawania wiary w Chrystusa, jakby na zasadzie obowiązku” (św. Tomasz z Akwinu).
Wsłuchajmy się w Katechizm: Ta „pieczęć jest symbolem osoby (Por. Rdz 38,18; Pnp 8,6), znakiem jej autorytetu (Por. Rdz 41, 42), znakiem posiadania przedmiotu (Por. Pwt 32,34) – niegdyś w taki sposób naznaczano żołnierzy pieczęcią ich wodza, a także niewolników pieczęcią ich pana. Pieczęć potwierdza autentyczność aktu prawnego (Por. 1 Krl 21,8) lub dokumentu (Por. Jr 32,10), ewentualnie zapewnia jego tajność (Por. Iz 29, 11).
Sam Chrystus mówi o sobie, że Ojciec naznaczył Go swoją pieczęcią (Por. J 6, 27). Także chrześcijanin jest naznaczony pieczęcią: „Tym zaś, który umacnia nas wespół z wami w Chrystusie i który nas namaścił, jest Bóg. On też wycisnął na nas pieczęć i zostawił zadatek Ducha w sercach naszych” (2 Kor 1,21-22) (Por. Ef 1,13; 4,30). Pieczęć Ducha Świętego jest znakiem całkowitej przynależności do Chrystusa i trwałego oddania się na Jego służbę, a także znakiem obietnicy opieki Bożej podczas wielkiej próby eschatologicznej (Por. Ap 7,2-3;9,4; Ez 9,4-6)” (KKK, p. 1295 i 1296).
Sakrament te więc umacnia na życie. Słowo „bierzmowanie” pochodzi od słowa „bierzmo”, czyli belka, coś co umacnia budowlę. Umacnia nas Bóg siedmioma darami. Takie jest ich znaczenie:
Dar mądrości – umiejętność patrzenia nażycie w perspektywie wieczności z uwzględnieniem Boga, rozumienie krzyża;
Dar rozumu – głębsze poznanie i zrozumienie objawionych prawd katolickiej wiary;
Dar umiejętności – głęboka wiara w Boga i prawdy objawione;
Dar rady – umiejętność dokonywania wyborów, udoskonalenie cnoty roztropności;
Dar męstwa – umiejętność znoszenia prób w chrześcijańskim życiu i odrzucania pokus, ufność Bogu;
Dar pobożności – synowskie oddanie się Bogu, świadomość bycia dzieckiem Boga, żywa relacja z Nim;
Dar bojaźni Bożej – szacunek wobec Osoby Boga (nie lęk i strach), świadomość Kim jest Bóg.
Oczywiście rozwój duchowy nie dokonuje się automatycznie po przyjęciu tego sakramentu. Potrzebna jest współpraca z Duchem Świętym, trwanie w łasce uświęcającej, zgłębianie wiary poprzez lektur Biblii i pobożnych lektur. Jeśli ktoś zupełnie znika z kościoła po bierzmowaniu, niech nie liczy na rozwój darów Ducha Świętego. Przyjęcie sakramentu bierzmowania niektórzy nazywają „uroczystym rozstaniem z Kościołem przy błogosławieństwie biskupa”.
IMIĘ BIERZMOWANEGO
Kandydat do bierzmowania wybiera sobie nowe imię. Jest to konieczne, jeśli na chrzcie otrzymał imię niechrześcijańskie. Jeśli jest to imię chrześcijańskie, może obrać sobie imię z chrztu św. Jednak zmiana imienia ma swoje znaczenie. W Biblii są sytuacje, kiedy Bóg zmienił imię niektórym osobom. Np. z imienia Jakub na Izrael, Szaweł na Paweł, Szymon na Piotr itd. Wiązało się to z nadaniem im nowej misji, nowego powołania. Podobnie papież czy zakonnicy wybierają sobie nowe imię. Bierzmowany STAJE SIĘ RYCERZEM CHRYSTUSA, OBROŃCĄ KOŚCIOŁA ŚWIĘTEGO, WIARY KATOLICKIEJ I KRZYŻA. Stąd bierzmowany ubiera na siebie poświęcony krzyż. Jest to obranie nowej, odpowiedzialnej misji w Kościele. Oprócz tego wybrany Święty powinien być wzorem do naśladowania w męstwie wiary. Staje się on też patronem bierzmowanego, jego orędownikiem w niebie. Bierzmowany powinien choć w ogólnym zarysie znać życie świętego, którego imię wybrał.
ŚWIADEK SAKRAMENTU
Świadek bierzmowania powinien spełniać takie wymagania, jakie są stawiane rodzicom chrzestnym. Powinien być wierzącym i żyjącym sakramentami katolikiem. Winien sam być już bierzmowany i po pierwszej Komunii św. Podczas Mszy św. po uprzedniej spowiedzi św. powinien przystąpić do Komunii św. (najlepiej za kandydata). Nie może to być ktoś, kto trwa w związku niesakramentalnym (konkubinat, sam związek cywilny) lub cudzołożnym. Może być świadkiem osoba po rozwodzie, jeśli korzysta z sakramentów i nie jest w ponownym związku. Zaleca się by był to ktoś z chrzestnych w celu ukazania ciągłości obu sakramentów. Jeśli ktoś jako rodzic chrzestny zobowiązał się przy chrzcie św., że będzie się troszczył o życie duchowe swojego chrześniaka czy chrześnicy, to on ma pierwszeństwo, by być świadkiem przy tym sakramencie. Na chrzcie otrzymaliśmy dar Ducha Świętego, a z Nim cnoty wlane wiary, nadziei i miłości. Natomiast na bierzmowaniu otrzymujemy pełnię darów Ducha Świętego.
Zwyczajowo praktykuje się, aby dla dziewczyny świadkiem była kobieta, a dla chłopaka mężczyzna. Jest tu jednak dobrowolność wyboru.
Ma być to świadek żywej wiary, który bierze na siebie duchową współodpowiedzialność za kandydata. Świadek winien często otaczać go modlitwą oraz interesować się jego życiem duchowym. Może warto pomyśleć nad jakąś wartościową duchową lekturą jako prezentem z okazji bierzmowania? „Wedle możliwości bierzmowanemu powinien towarzyszyć świadek, który ma troszczyć się, ażeby bierzmowany postępował jako prawdziwy świadek Chrystusa i wiernie wypełniał obowiązki związane z tym sakramentem” (KPK, kan. 892). Podczas ceremonii kandydat trzyma swoją prawą rękę na prawym ramieniu kandydata.
Po udzieleniu sakramentu bierzmowania proboszcz parafii bierzmowania odnotowuje fakt przyjęcia tego sakramentu w księdze bierzmowanych. Adnotację o bierzmowaniu wpisuje się także w księgę chrztu.
Św. Jan Paweł II w homilii na krakowskich Błoniach w 1979 roku powiedział:
Sakrament bierzmowania w życiu każdego chrześcijanina, zazwyczaj młodego, bo młodzież przyjmuje ten sakrament (…) ma przyczynić się do tego, aby był on na miarę swojego życia i powołania również „świadkiem Chrystusa”. Jest to sakrament szczególnego przyrównania do apostołów: sakrament, który każdego ochrzczonego wprowadza w apostolstwo Kościoła (szczególnie w tak zwane apostolstwo świeckich). Jest to sakrament, który powinien rodzić w nas szczególne poczucie odpowiedzialności za Kościół, za Ewangelię, za sprawę Chrystusa w duszach ludzkich, za zbawienie świata. Sakrament bierzmowania przyjmujemy jeden jedyny raz w życiu (podobnie jak chrzest) – a całe życie, które otwiera się w perspektywie tego sakramentu, nabiera charakteru wielkiej i zasadniczej próby. Jest to próba wiary i próba charakteru.